CHARKIEWICZ, EWA. PAREZJUSZKI? KIEDY SZTUKA FEMINISTYCZNA STAJE SIĘ KRYTYKĄ SPOŁECZNĄ. 2013
Komentatorki, interwentki w społeczną wyobraźnię, czy pożyczając od Foucault, parezjuszki, te które mówią prawdę o i do władzy, zastanawiałam się chodząc po wystawie, którą Fundacja Katarzyny Kozyry i współkuratorki, Anna Walewska i Leonida Kovač pomyślały jako głos kobiet we wszystkich sprawach życia społecznego, a nie tylko w tak zwanych kwestiach kobiecych, jak macierzyństwo, rodzina, czy seksualność i kobiece ciało. Wspólnym tematem różnorodnych prac na wystawie jest władza w jej różnych postaciach: bezwzględnej przemocy, ucisku klasowego, dominacji, organizacji przestrzeni w której się poruszamy, tresur do posłuszeństwa, w tym produkcji norm i prawd przyjmowanych jako oczywistość. Zarazem większość prac w różnej formie mobilizuje opór wobec postaci władzy, które uwidaczniają, albo same w sobie są formą oporu przez negację.

CHARKIEWICZ, EWA. POLITYKA STANU WYJĄTKOWEGO. 2008
Na pozór jesteśmy o wszystkim informowani. W rzeczywistości, w mediach rozgrywa się spektakl, a scenariusza nie piszą bynajmniej dziennikarze. Prześledźmy jak wyglądała sprawa instalacji tarczy antyrakietowej w Polsce. Najpierw na zamówienie GW powstaje sondaż na jej temat. Prof. Czapiński w wywiadzie dla TOK FM twierdzi, że badanie nie było zrobione profesjonalnie i nie jest reprezentatywne. Ale to nic nie szkodzi. Chodzi o to, że próba wykazała, iż większość Polaków popiera tarczę, więc teraz już mogą zabrać głos dziennikarze i komentatorzy, którzy będą dalej snuć tę opowieść i potwierdzą jako fakt społeczny, że Polacy są za tarczą. Tak konstruowana prawda o poparciu dla tarczy będzie znormalizowana, uzasadni decyzje o jej instalacji, a przede wszystkim wykasuje zasadność sprzeciwów....

CHARKIEWICZ, EWA. PROMOCJA I REPRESJA PARTYCYPACJI W NEOLIBERALNYM MIEŚCIE. 2012
W 2008 i 2009 roku Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej oraz Stowarzyszenie Klon Jawor przeprowadziły ogĂłlnopolskie badania współpracy między samorządami a NGO. Jednym z laureatĂłw obdarzonych certyfikatem „Przyjazny Samorząd 2009” została gmina miejska Wałbrzych. W trakcie tych badań, w maju 2008 roku, takĹźe w Wałbrzychu, kilkanaście młodych kobiet podjęło strajk głodowy przeciwko pozaprawnym eksmisjom. – „Odcięto nam wodę i prąd bez uprzedzenia. Potraktowano nas jak pasoĹźyty, ktĂłre trzeba wykurzyć” –mĂłwiły. Prezydent nie chciał rozmawiać z grupą strajkujących kobiet i dążył do tego, aby je podzielić, proponując indywidualne spotkania. Strajk, akcje solidarnościowe i późniejsza samoorganizacja kobiet nie przyniosły zmian w miejskiej polityce mieszkaniowej, a uczestniczki nadal płaciły miastu odszkodowania (podwĂłjny czynsz) za bezumowne zajmowanie mieszkań. Skazywano je na więzienie, wykluczano z dostępu do mieszkań komunalnych i przedstawiano jako wyrodne matki. Zderzenie tych dwĂłch przykładĂłw – Wałbrzycha jako miasta dbającego o współpracę z NGO-sami i jako miasta represjonującego, patologizującego oddolne protesty - pokazuje paradoksy partycypacji.

CHARKIEWICZ, EWA. REGINA FISZ (o dyskusji wokół 'Strachu'). 2008
Po raz pierwszy zobaczyłam Cię dwa lata temu, na czarno-białej fotografii. Leżysz na boku, owinięta kocem, a może zasłoną, na dwóch deskach, na podłodze z czarno-białych kafli, obok swojego dziecka. Gdyby nie poraniona noga, w pierwszej chwili mogłoby się wydawać, że obydwoje śpicie, jakby było Ci we śnie gorąco, dlatego masz odsłonięte ramiona. Śmierć nadała Twojej twarzy wyraz smutnego spokoju. Czysta biel ciał leżących na deskach pozwala się domyślać, że ktoś musiał Was troskliwie obmyć po ekshumacji, bo zabójcy (kapral milicji, piekarz, szewc, woźny w magistracie, kierowca ciężarówki) zlecili ludziom, którzy przyglądali się morderstwu, aby Twoje i syna ciała zakopano. Ale tego dowiem się później. Moje pierwsze spotkanie z Tobą, zapośredniczone przez zdjęcie i rocznicowe publikacje w "Tygodniku Powszechnym" dało mi wiedzę o tym, że zginęłaś w lipcu 1946 w Kielcach, zamordowana, ponieważ nie byłaś człowiekiem, nie byłaś Polką katoliczką, miałaś nieodpowiednie nazwisko i pochodzenie. Można Cię było zabić, ponieważ byłaś Żydówką.

CHARKIEWICZ, EWA. SAMCE ALFA W CZERWONYCH KRAWATACH. 2007
.. media, szkołę czy duszpasterstwo utożsamić można z tresurą i oswajaniem jednostek i społeczeństwa. Pewne ujęcia czy opisy faktów powtarzane są w nieskończoność, aż uznamy je za prawdziwe, zwłaszcza, kiedy wypowiadane są z pozycji instytucji obdarzonych społecznym autorytetem. Nikt nam nie zabrania mówić czy myśleć inaczej, ale, jeśli pewne prawdy i reguły mówienia prawdy nie są kwestionowane, to zostają uznane za oczywiste.

CHARKIEWICZ, EWA. WOLNY RYNEK, KOBIETY I WOLNORYNKOWY FEMINIZM. Recencja ze spektaklu 'AGATA SZUKA PRACY'. 2008
...rynek, państwo, kościół, matka, feminizm czy alternatywne kultury wpisują Agatę w relacje władzy, gdzie stosunek sił jest radykalnie asymetryczny. Po stronie Agaty jest jej literacka matka, autorka scenariusza i chór siostrzanych alter ego, są to jednak równocześnie jej konkurentki w staraniach o zdobycie pracy. W tym nierównym układzie sił 'bronią' Agaty jest zrozumienie tego jak system funkcjonuje, aby móc go rozgrywać przeciwko niemu samemu. Tutaj chór cynicznych Agat jest bardzo pomocny....

CHOLLET, MONA. CZY ZDOBYCZE FEMINIZMU MOGĄ ZOSTAĆ UTRACONE? 2007
Wygląda na to, że dałyśmy się zwieść pewnemu złudzeniu - które mimo że we wszystkich innych dziedzinach dawno już się skompromitowało, pozostaje bardzo upowszechnione - złudzeniu "sensu historii" czy też "naturalnej" ewolucji społeczeństw, prowadzącej do coraz większej równości między kobietami a mężczyznami.... Prawa sobie, a rzeczywistość sobie - wraz z upływem czasu obserwujemy, jak wprowadzone niegdyś ustawy tracą swoja faktyczną treść.

CHYRA-ROLICZ, ZOFIA. KOBIETY DO SPÓŁDZIELNI. LIGA KOOPERATYSTEK W POLSCE 1935 - 1944. 2011
Wielki kryzys gospodarczy przełomu lat 20. i 30. zwrócił uwagę szerokich warstw społeczeństwa na różnorodne możliwości oferowane przez spółdzielczość. Poszukiwano sposobów tańszego zaspokajania codziennych potrzeb konsumpcyjnych czy zdobycia mieszkania. Kolejny więc raz entuzjastki idei kooperatywnej zabrały się do dzieła. Jesienią 1930 r. w gorącej atmosferze dyskusji o możliwościach ruchu spółdzielczego i wzmożonej propagandy spółdzielczej, sformułowano program działania zmierzający ku stworzeniu własnej organizacji.

COLLINS, PATRICIA HILL. WSZYSTKO W RODZINIE: SKRZYŝOWANIE PŁCI, RASY, NARODU. 2014 [1998]
W przeciwieństwie do badań gender, klasy, rasy, narodu jako odrębnych systemĂłw ucisku, intersekcjonalność odnosi się do tego, jak te systemy wzajemnie się konstruują, czy teĹź - słowami brytyjskiego Czarnego socjologa, Stuarta Halla - jak „artykułują się& #8221; przez siebie nawzajem. Współczesne badania oparte na analizach intersekcjonalnych sugerują, iĹź pewne idee i praktyki nieustannie pojawiają w przekroju róşnorodnych systemĂłw ucisku i służą jako punkty odniesienia lub jako uprzywilejowane pozycje społeczne tych krzyĹźujących się systemĂłw. Jednym z tych wzorcowych przypadkĂłw intersekcjonalności są zastosowania ideału tradycyjnej rodziny w Stanach Zjednoczonych. W tym artykule przeanalizuję, w jaki sposĂłb sześć wymiarĂłw ideału tradycyjnej rodziny konstruuje skrzyĹźowania płci, rasy i narodu. KaĹźdy z tych wymiarĂłw uwidacznia swoiste związki między rodziną jako upłciowionym systemem społecznej organizacji, rasą jako ideologią i praktyką w Stanach Zjednoczonych i konstrukcją amerykańskiej narodowej toĹźsamości. Choć w tym artykule przedstawiam szkic analitycznego ujęcia tego, jak płeć, rasa i narĂłd krzyĹźują się w ramach retoryki rodziny i jej praktyk, to szerzej sięgające analizy mogą pokazać, iĹź podobne procesy funkcjonują w innych systemach nierĂłwności.

CONNELL, RAEWYN. REŻIMY PŁCIOWE I PORZĄDEK PŁCI. 2010 [1986]
Teorie genderowe, prawie że bez wyjątków, koncentrują się na relacjach między jednostkami bądź na społeczeństwie jako całości. Z wyjątkiem dyskusji na temat rodziny, pośredni poziom organizacji społecznej jest zazwyczaj pomijany, pomimo iż jest to najważniejszy z poziomów wymagających przeanalizowania... wiele badań, dzięki którym zmienia się obecne spojrzenie na płeć dotyczy instytucji takich jak praca, rynki, środki masowego przekazu. Kiedy nauki społeczne dostrzegły ich powiązania z płcią następowało to zwykle poprzez wybranie określonej instytucji jako nośnika płci społeczno-kulturowej i seksualności. W tej roli zazwyczaj obsadzano instytucję rodziny oraz więzy pokrewieństwa.Tekst za tekstem na temat klasycznych zagadnień nauk społecznych, takich jak państwo, polityka gospodarcza, urbanistyka, migracja, modernizacja, pomijał bądź marginalizował zagadnienia płci biologicznej oraz społeczno-kulturowej... Jednym z najbardziej znaczących wpływów nowego feminizmu na nauki społeczne było wszechstronne podważenie tych uprzedzeń.

CZARNACKA, AGATA. O POLSKI KOBIECY PODMIOT POLITYCZNY. 2008
Dlaczego wszystkie tak łatwo godzimy się na ten stan rzeczy, jakbyśmy jak jeden mąż wszystkie głosowały na PO? Czyżbyśmy tak mocno wzięły sobie do serca doświadczenie pielęgniarek, że choćbyśmy wyły pod Kancelarią Premiera, i tak nas nikt nie wysłucha?

CZARNACKA, AGATA. POD PODŁOGĄ PATRIARCHATU. 2008
Kastracyjnym fantazjom premiera (i duĹźej części narodu) nie towarzyszy szersza refleksja nad przyczynami gwałtĂłw czy dziwacznym przekładaniem „świętego prawa własności” na obszar relacji międzyludzkich – w tym wypadku rodzinnych....Mentalność posiadacza przejawia się nie tylko wobec tych, ktĂłrych się „wyprodukowało”, ale tych, ktĂłrych się „kupiło”. Mąż utrzymujący Ĺźonę ma do niej tak samo „prawo”, jak do rzeczy, za ktĂłrą zapłacił. Wiele kobiet nawet nie zdaje sobie sprawy, Ĺźe zgoda na taki model relacji jest wynikiem ich własnej decyzji – w ich horyzoncie nie pojawiła się Ĺźadna alternatywa, Ĺźaden inny przykład, a jeśli – to wartościowany negatywnie, np. w postaci stereotypu zdziry czy starej panny.

CZERWIŃSKA, ANNA, ZOFIA ŁAPNIEWSKA I JOANNA PIOTROWSKA. KOBIETY NA ZIELONEJ WYSPIE. KRYZYS W POLSCE Z PERSPEKTYWY GENDER. 2010
Czy rzeczywiście jest tak, Ĺźe ogĂłlnoświatowy kryzys ekonomiczny „po rĂłwno” dotknął wszystkich? Jaki wpływ kryzys w Polsce ma na najuboĹźszych, na tych, ktĂłrzy nie radzili sobie dobrze juĹź „przed kryzysem”, na właścicielki małych firm, na pracownice supermarketĂłw, a w końcu na kaĹźdego z nas – na nasze emerytury, dostęp do opieki, dostęp do podstawowych dĂłbr? Czy kryzys szczegĂłlnie dotknął kobiety?

D'EAUBONNE, FRANÇOIS. JAK MOGŁOBY WYGLĄDAĆ SPOŁECZEŃSTWO EKOFEMINISTYCZNE 2007 [1980]
Podstawową relację między ekologią a wyzwoleniem kobiet odnaleźć moĹźna w postulacie kontroli wzrostu populacji przez kobiety, definiowaną jako zarządzanie własnym ciałem (wszystkie rodzaje wyzwolenia są wyzwoleniem ciała i czasu)... antykoncepcja była kobietom odebrana podczas początkowych faz kapitalizmu, powodem było zapotrzebowanie na ‘siłę roboczą’... Drugim powodem, dlaczego patriarchalnemu kapitalizmowi zaleĹźy na wysokim współczynniku urodzeń jest potrzeba posiadania Ĺźołnierzy, chociaĹź obecnie rozprzestrzenianie się broni nuklearnej zmusza tych u władzy do odrzucania konfliktĂłw zbrojnych między sobą, zastępując je konfliktami między mieszkańcami/nkami krajĂłw Trzeciego Świata.

DAIBER, BIRGIT. WSPOMNIENIA Z PRZYSZŁOŚCI. 2011
Wprawdzie Karol Marks postrzegał rozwĂłj społeczeństwa jako procesy metabolicznej wymiany między ludĹşmi a przyrodą, ale jego teoria, stanowiąca przewodnik do działania, skupiała się na bezpośrednim kapitalistycznym procesie uĹźytkowania i na dwĂłch jego czynnikach: kapitale i pracy najemnej. Marksizm koncentrował się na skutkach tych procesĂłw: degradacji i odpodmiotowieniu ludzi. Nie dostarczył natomiast Ĺźadnej krytyki kapitalistycznego wyzysku wykraczającego poza relacje pracy najemnej i kapitału, na przykład włączania tak zwanych darmowych zasobĂłw. Chodzi tu o surowce naturalne i zasoby wynikające z bezpośredniej reprodukcji ludzkich istot. Jeden ze sloganĂłw niemieckiego ruchu feministycznego z lat 1970. brzmiał: „robotnicy nie rosną na drzewach”. Refleksja Róşy Luksemburg, ktĂłra nota bene nie była feministką, na temat kontynuacji akumulacji pierwotnej w ramach kapitalizmu stworzyła teoretyczne podwaliny nie tylko dla krytyki ideologii rozwoju w odniesieniu do globalnego Południa, ale takĹźe dla materialistycznej i ekologicznej feministycznej krytyki społecznej (zob. Vandana Shiva i Maria Mies). Z drugiej strony, postępowe podejście do kontroli nad przyrodą pokazuje, Ĺźe procesy reprodukcji społecznej są wytworem tak ludzi jak i przyrody.

Dalla Costa, Mariarosa. Drzwi do ogrodu: feminizm i operaismo. 2011
Kobiety przestały definiować się zgodnie z punktem widzenia i oczekiwaniami mężczyzn. Miały potrzebę autonomicznego konstruowania własnej tożsamości. Pamiętam bardzo popularną ówcześnie amerykańską publikację o dziwnym tytule: Woman identifies woman, choć w tamtych czasach było wiele podobnych wydawnictw. Po tym, jak odzyskałyśmy naszą godność i tożsamość (bardziej pod względem psychicznym, duchowym niż realnie), rozpoczęłyśmy zastanawiać się nad źródłem naszego skrępowania, nad przyczynami opresji i wyzysku kobiet. Odnalazłyśmy je w wykonywaniu pracy reprodukcyjnej i darmowej pracy domowej przez kobiety w ramach kapitalistycznego podziału pracy opartego na płci. Niektóre z nas, powodowane potrzebą analizy przyczyn trudnej sytuacji kobiet, cofnęły się nawet do prehistorycznych relacji między mężczyzną a kobietą, matriarchatem i patriarchatem ? badania te nadal trwają. Niemniej ówcześnie naglącym zadaniem operaismo było wypracowanie analizy, która byłaby przydatna ?tu i teraz?

DAWSON, GRAHAM. RYNKI I FEMINIZMY. KRYTYKA FEMINIZMU WOLNORYNKOWEGO. 2007 [2001]
Trzy ściśle ze sobą powiązane zasady odnoszące się do rynkĂłw, jednostek i państwa stanowią istotę feminizmu wolnorynkowego, ktĂłrego załoĹźenia wyłoĹźyła Conway (1998). Według tej koncepcji wolny lub w niewielkim tylko stopniu regulowany rynek jest najpewniejszą drogą do osiągnięcia rĂłwności płci i sprawiedliwości społecznej; kobiety i mężczyĹşni dokonują wolnego wyboru, decydując się na tradycyjne role płciowe; państwo jest siłą rzeczy lub co do zasady antyrynkowe, a w związku z tym – patrząc z perspektywy feminizmu wolnorynkowego – wrogie rĂłwności płci. W niniejszym artykule kaĹźdą z tych zasad poddam refleksji krytycznej.

DĄBROWSKA, MAGDALENA. NAJLEPSZA SUKA W RASIE. KOBIETY I PSY W KULTURZE. 2011
Ostatnia książka Donny Haraway „When species meet”1 analizuje relacje pomiędzy psami a ludĹşmi. Haraway otwiera przestrzeń do refleksji na temat moĹźliwości komunikacji oraz tworzenia nie- hierarchicznych, opartych na współpracy i zrozumieniu relacji pomiędzy odmiennymi gatunkami. Opierając się na jej rozwaĹźaniach chciałabym się zająć podobnym usytuowaniem kobiet i psĂłw (suk) w kulturze patriarchalnej. Przedmiotem mojej szczegółowej analizy będą wystawy psĂłw rasowych, praktyka kulturowa, ktĂłrą doskonale moĹźna odczytywać przez soczewki genderowe.

DĄBROWSKA-SZULC, EWA. CÓRY PATRIARCHATU, CZYLI ECHA DYSKUSJI NAD PROJEKTEM USTAWY O RÓWNYM STATUSIE KOBIET I MĘŻCZYZN NA PRZEŁOMIE XX I XXI WIEKU. 2008
Wszystkie jesteśmy córkami matek i ojców. Zrodzone w patriarchacie, jesteśmy tego systemu córami. Ale jakimi? Czy posłusznie, a nawet nadgorliwie spełniającymi jego żądania? Strażniczkami okaleczającymi młode kobiety, by kosztem bólu wpasowały się do wyznaczonej im przestrzeni? Czy bojowniczkami, starającymi się nadkruszyć podstawy patriarchatu? Niewiele kobiet wybitnych chce powiedzieć: Tak, cywilizacja okaleczała nas przez tysiące lat, krępując nasze ciała i umysły".

DERRA, ALEKSANDRA. CIAŁO W KRAINIE SCHZOFRENICZNEGO KAPITALIZMU. LEKCJA Z MICHELA FOUCAULT, MAURICE'A MERLEAU-PONTY'EGO I ROSI BRAIDOTTI. 2011
W artykule poniĹźszym przyjmuję za dobrą monetę tezę Rosi Braidotti, Ĺźe Ĺźyjemy obecnie w epoce schizofrenicznego kapitalizmu, a kondycja ciała oraz cielesności we współczesnym świecie zachodnim wiążą się z przemianami ekonomicznymi, rosnącym konformizmem stylu Ĺźycia, przyspieszeniem, rozwojem ponowoczesnych środkĂłw przekazu, przekształceniem podmiotu (rodziny, wspĂłlnoty narodu, etc.), narastaniem strukturalnych niesprawiedliwości, marginalizacją cywilizacyjną duĹźej części populacji, by wymienić tylko kilka. Chcę zastanowić się jakimi ciałami dzisiaj jesteśmy, konfrontując powyĹźszą diagnozę stanu świata z przedstawieniami cielesności, jakie odnajdziemy w pracach Michela Foucaulta oraz Maurice’a Merleau-Ponty’ego. Stawiam sobie za cel pokazanie, Ĺźe wyszukane teoretyczne narzędzia filozoficzne są uĹźyteczne w uszczegóławianiu i porządkowaniu naszej wiedzy na temat ciała funkcjonującego we współczesnej kulturze potocznej, ktĂłrej wszyscy jesteśmy integralną częścią. UĹźywając sposobĂłw myślenia wymienionych badaczy, chcę zasiać wątpliwości, co do specyfiki współczesnych ciał i naszych moĹźliwości jej uchwycenia.