ACKER, JOAN. GENDER: OD RÓL PŁCIOWYCH DO UPŁCIOWIONYCH INSTYTUCJI [1992] 2010
Czy istniałby w takim kształcie jak dziś przemysł i struktury wojskowe, państwo czy też gospodarka kapitalistyczna jeśli gender nie byłoby organizującą i porządkującą regułą w społeczeństwie? W jaki sposób interes mężczyzn, jak też społeczno-kulturowa męskość w różnych przejawach, jest sprzężona z tworzeniem i odtwarzaniem określonych instytucji? W jaki sposób procesy podporządkowania i wykluczania kobiet są wpisane w codzienne funkcjonowanie instytucji?

ACKER, JOAN. PRZEOBRAŻANIE KATEGORII PŁCI, KLASY I RASY. FEMINISTYCZNE PRZEMYŚLENIA [2000] 2009
Wraz z rozwojem feminizmu postmodernistycznego i poststrukturalnego, wiele wiodących feministycznych teoretyczek lewicowych zwróciło się ku kwestiom reprezentacji, kultury i tożsamości, w rezultacie porzucając klasę jako centralne pojęcie teoretyczne (Barrett 1992). Aby jednak zrozumieć podporządkowanie kobiet, feministki wciąż potrzebują teorii klasy, gdyż pomimo całej swej różnorodności podporządkowanie to wciąż jest związane z nierównościami ekonomicznymi społeczeństw przemysłowych. W niniejszym tekście dokonuję przeglądu historii debat nad kategorią klasy i omawiam jej feministyczną konceptualizację, wyrastającą z wysiłków zmierzających do zrozumienia, w jaki sposób płeć, klasa i rasa splatają się ze sobą w toku rozwoju kapitalizmu.

ALCOFF, LINDA MARTÍN. W JAKI SPOSÓB EPISTEMOLOGIA JEST POLITYCZNA? [1993] 2009
Istnieje wiele przykładĂłw sytuacji, w ktĂłrych hierarchia dyskursywnego autorytetu przeciwstawia się ewidentnej logice lub podstawowym empirycznym zasadom byle tylko utrzymać system uprzywilejowania... Akuszerki z ogromnym doświadczeniem w odbieraniu porodĂłw traktuje się z mniejszym zaufaniem niĹź męskich połoĹźnikĂłw świeĹźo po szkole medycznej. Pracownice i pracownicy o doświadczeniu kilku dekad przy linii montaĹźowej są zwykle ignorowani przy podejmowaniu decyzji odnośnie zwiększenia wydajności na rzecz wyszkolonych w koledĹźach „ekspertĂłw” od efektywności. Przykłady te zadają kłam podstawowym regułom empirycznym oraz temu, co podpada jednoznacznie pod „zdrowy rozsądek”. Świadczy to o udziale sił politycznych w określaniu kto moĹźe dysponować dyskursywną wiarygodnością. Stąd zaś wynika, Ĺźe wiele jeśli nie większość dyskursywnych sytuacji jest politycznych w tym sensie, Ĺźe to, komu się przyznaje głos, kogo się słucha z uwagą, kto dysponuje kapitałem zaufania a kto będzie prawdopodobnie pominięty lub się mu / jej nie uwierzy, stanowi częściowo funkcję istniejącej w społeczeństwie hierarchii statusĂłw politycznych.

ANTHIAS, FLOYA i NIRA YUVAL-DAVIS. KOBIETY, NARÓD, PAŃSTWO. [1989] 2009
Przy dyskutowaniu, w jaki sposób kobiety wpływają i ulegają wpływom procesów narodowościowych i etnicznych wewnątrz społeczeństwa obywatelskiego, a także sposobów, w jakie odnoszą się do państwa, ważne jest, by pamiętać, że nie ma jednej i jednolitej kategorii kobiet, którą można by w nieproblematyczny sposób analizować jako pole odniesienia dyskursów i polityki etnicznej, narodowościowej lub państwowej. Kobiety są podzielone ze względu na klasę, pochodzenie etniczne czy pozycję w cyklu życia - w większości społeczeństw na różne grupy kobiet nakierowane są różne strategie. Dotyczy to zarówno zbiorowości etnicznych, jak i państwa, w którego granicach zawsze potencjalnie znajduje się wiele grup etnicznych.

ANTONOPOULOS, RANIA. KRYZYS GOSPODARCZY I FINANSOWY. OCENA Z PERSPEKTYWY RÓWNOŚCI PŁCI [2009] 2011
Struktura opracowania jest następująca: zanim przejdę do omĂłwienia konsekwencji kryzysu pod kątem płci oraz działań, ktĂłre mają potencjał naprawczy w tym zakresie (w części II), opiszę trajektorię kryzysu i obecne środki zaradcze, istotne z punktu racjonalną podstawę analizy uwzględniającej perspektywę widzenia „wnioskĂłw na przyszłość”. Ta dygresja jest waĹźna, poniewaĹź tworząc i wdraĹźając plan wyjścia z dzisiejszego globalnego chaosu , naleĹźy unikać błędĂłw popełnionych w przeszłości. Część III wyjaśnia rĂłwności płci . Będąc kluczową dla właściwej oceny zróşnicowania skutkĂłw kryzysu pod kątem płci, jest ona rĂłwnieĹź uĹźyteczna dla wyznacz e nia celĂłw politycznych oraz narzędzi, ktĂłre pozwolą odnieść się do pełnego zakresu problemĂłw związanych z kr yzysem. W krajach rozwijających się wiele codziennych potrzeb gospodarstw domowych zaspokaja się w ramach nieformalnej i nieodpłatnej pracy, co naleĹźy uzmysłowić decydent om . Część IV przedstawia płciowy wymiar rozprzestrzeniania się kryzysu w świecie pracy , podczas gdy część V opisuje szczegóły oddziaływania kryzysu na sferę pracy kobiet. Część VI bada związane z płcią aspekty obecnego kryzysu, ktĂłre naleĹźy uwzględnić w odpowiedzi na kryzys, a część VII zawiera podsumowanie.

BALAKRISHNAN, RADHIKA I DIANE ELSON. AUDYT POLITYKI GOSPODARCZEJ W ŚWIETLE ZOBOWIĄZAŃ WYNIKAJĄCYCH Z GOSPODARCZYCH I SPOŁECZNYCH PRAW CZŁOWIEKA. 2014 [2008].
Jedną z rzeczy, których nauczyliśmy się do tej pory, jest to, że realizacja praw człowieka, szczególnie praw gospodarczych i społecznych, wymaga zarówno zasobów, jak i regulacji prawnych. Rodzaj polityk gospodarczych wprowadzanych w poszczególnych krajach silnie wpływa na dostępność i wykorzystanie zasobów. Poniższy artykuł rozważa, jak zainteresowani obywatele mogą audytować polityki gospodarcze z perspektywy praw człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem praw gospodarczych i społecznych.

BATTACHARYA, TITHI. PRZEMOC ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ W ERZE NEOLIBERALNEJ - ANALIZA POWIĄZAŃ. 2014 [2013]
Artykuł podejmuje krytykę debaty marksistowskiej za skupienie „na punkcie produkcji” i pomijanie takich kwestii jak przemoc wobec kobiet czy przemoc ze względu na płeć. Autorka proponuje spojrzeć na reprodukcję społeczną jako punkt wyjścia i nową ramę krytycznej analizy. Zwraca uwagę na związki między wprowadzaniem neoliberalnych reform, a wzrostem przemocy wobec kobiet. Paradygmatycznym przykładem tych zmian jest sytuacja kobiet w specjalnych strefach ekonomicznych. W kolejnej części artykułu odnosi się do relacji między gender a klasą w kontekście sytuacji rodzin z klasy robotniczej, wzrostu zatrudnienia kobiet, zwiększenia ich obciążenia pracą domową, oraz wzrostem niezdolności mężczyzn do sprostania ideałowi Ĺźywiciela rodziny, przy jednoczesnym nacisku na podtrzymanie tradycyjnego modelu kobiecości, co w swych efektach stwarza warunki moĹźliwości do wzrostu przemocy wobec kobiet. W zakończeniu artykułu podkreśla, iĹź walki o zmiany społeczne muszą brać pod uwagę zarĂłwno warunki pracy jak i warunki reprodukcji społecznej.

BEDNAREK JOANNA i KATARZYNA CZECZOT. EPISTEMOLOGIE FEMINISTYCZNE: KU LEPSZEJ WIEDZY O KOBIETACH. 2014 [2013]
Feminizm jako projekt zarazem polityczny i naukowy narodził się wraz z konstatacją, Ĺźe ta dotycząca kobiet wiedza, ktĂłrą wytwarzano dotychczas i ktĂłra uchodziła za naukową, jest w rzeczywistości niepełna, zniekształcona i zideologizowana. Badaczki i działaczki postawiły sobie wyjściowe pytanie, ktĂłre do dziś znajduje się u podstaw feministycznych projektĂłw badawczych: jak moĹźna wytwarzać lepszą wiedzę o kobietach? Pierwsza fala odpowiadała na to pytanie w sposĂłb dziś budzący wiele wątpliwości, niemniej skuteczny. Wykorzystując uniwersalistyczny dyskurs oświeceniowy, pierwsze feministki podkreślały, Ĺźe wiedza nie ma płci – czyli Ĺźe nie jest symbolicznie upłciowiona czy uwikłana w patriarchalne struktury; jej zniekształcenie to kwestia uprzedzeń, ktĂłre nie dotykają samej istoty tego, czym jest wytwarzanie wiedzy… Feminizm drugiej fali stanowił składnik przemian, ktĂłre nastąpiły w naukach społecznych i humanistyce w drugiej połowie dwudziestego wieku – skrĂłtowo moĹźna je opatrzyć etykietką konstruktywizmu ... Pierwsze, kluczowe interwencje feministyczne są właśnie wyrazem ducha konstruktywistycznego: prace socjologiczne czy antropologiczne analizują systemowe uwarunkowania wyznaczające status kobiet jako grupy. Teksty te wykorzystują aparat analityczny istniejących dyscyplin, ale takĹźe go przekształcają, zwracając uwagę na luki, przemilczenia czy akceptację niesproblematyzowanych złoĹźeń.

BEDNAREK, JOANNA. ANTYKAPITALIZM, QUEER I NADCHODZĄCY KRES RODZINY. 2014
Czy gender, queer i posthumanizm mają ze sobą coś wspĂłlnego? Zdaniem publicystĂłw „Frondy”, ktĂłrzy – w kontekście konferencji „Zwierzęta i ich ludzie”, zorganizowanej przez IBL PAN (12–14 marca 2014) – określili animal studies jako nowy gender, ostrzegali przed propagowaniem zoofilii i roztaczali apokaliptyczne wizje ludzi biorących ślub z kozami(1) – zdecydowanie tak. Zaprzeczanie nie zda się na nic… MoĹźna tłumaczyć, Ĺźe wszystko to jest bardzo nieszkodliwe i naukowe, a wrĂłg i tak będzie wiedział swoje. I, co więcej, będzie miał rację. Rzeczywiście, chodzi o wystąpienie przeciw pewnemu porządkowi, każącemu nam postrzegać rodzinę, seksualność i toĹźsamość w zawężony i zuboĹźony sposĂłb. Nie jest to jednak porządek „boski” czy religijny. A ściślej, nie tylko on. Chodzi o porządek określający kształt nowoĹźytnej polityczności – a wyraĹźający się w praktykach i dyskursach tak religijnych, jak świeckich. Trzy główne kategorie wchodzące w skład tego porządku to natura, rodzina i człowiek; za ich tło czy teĹź płaszczyznę odpowiadającą za ich powiązanie moĹźna zaś uznać kapitalizm.

BEDNAREK, JOANNA. FEMINIZM MIĘDZY STYLEM ŻYCIA A KRYTYKĄ. 2013
Feminizm jest perspektywą krytyczną, w której cele poznawcze (analiza rzeczywistości) i praktyczne (przekształcanie rzeczywistości społecznej) są nierozerwalnie splecione. Podobnie jak marksizm czy postkolonializm, kładzie nacisk na przekraczanie opozycji między teorią a praktyką. Zwraca też uwagę na ujmowanie w refleksji teoretycznej własnego umiejscowienia badaczki. Krytyczność feminizmu nie jest jednak sprawą oczywistą. Będąc jednocześnie perspektywą poznawczą i ruchem społecznym, porusza się on z konieczności w polu wyznaczanym przez instytucje, które umożliwiają artykulację feministycznych postulatów i praktykowanie feministycznej polityki. Są to: uniwersytet, czy też akademickie pole teoretyczne, oraz polityka głównego nurtu. Fakt, że feminizm funkcjonuje w obrębie akademii i jest zmuszony do negocjacji z polityką głównego nurtu sprawia, że jest on narażony (podobnie jak inne dyskursy/praktyki krytyczne) na niebezpieczeństwo asymilacji.

BEDNAREK, JOANNA. O PEWNEJ APORII DYSKURSU FEMINISTYCZNEGO. (NA PRZYKŁADZIE ELFRIDE JELINEK I KATHY ACKER). 2014 [2010]
Celem artykułu jest zinterpretowanie twĂłrczości Kathy Acker i Elfriede Jelinek w kontekście wprowadzonych przez Deleuze’a i Guattariego kategorii deterytorializacji i linii ujścia. ZarĂłwno Jelinek, jak i Acker wypracowują w swoich tekstach performatywne strategie krytyki porządku fallogocentrycznego, kwestionując obowiązujące reguły przedstawialności, wykorzystując ideologiczne klisze, czy redukując bohaterĂłw do dyskursywnych funkcji. W konsekwencji wikłają się jednak w „aporię oporu”, odtwarzając i utrwalając warunki ucisku. „Linia ujścia” literackiego eksperymentu Acker i Jelinek nie łączy się z innymi liniami, nie tworzy powiązań, sprawiając, Ĺźe ostatecznym efektem ich pisarskiej praktyki jest autodestrukcja.

BEDNAREK, JOANNA. QUEER JAKO KRYTYKA SPOŁECZNA. 2014
Queer definiuje się jako teorię odnosząca się do orientacji, tożsamości i ekspresji seksualnej nie mieszczącej się w heteroseksualnym systemie klasyfikacji płci, czy też jako teorię, która kwestionuje wszelakie klasyfikacje tożsamości. W obu przypadkach zakłada się, bezpośrednio bądź implicite, iż jej przedmiotem czy głównym obszarem odniesienia jest seksualność. Artykuł zawiera przegląd i analizę dyskursu queer i odnosi się do nowych, wzajemnie powiązanych wyzwań teoretycznych i politycznych, zarówno tych wewnętrznych dla dyskursu queer, jak i tych adresowanych do lewicowych ruchów społecznych. Jego celem jest ustalenie, jakie są warunki możliwości wkładu queer do nowej krytyki społecznej.

BENERIA, LOURDES. GLOBALIZACJA, PŁEĆ i CZŁOWIEK Z DAVOS [1999] 2007
Głęboka transformacja, związana z [wytwarzaniem] społeczeństwa rynkowego, znalazła swĂłj wyraz w zmianach w ludzkim zachowaniu, prowadzących do upowszechnienia się modelu racjonalnego ekonomicznego podmiotu. Jak pokazał Polanyi, „gospodarka rynkowa moĹźe istnieć tylko w społeczeństwie rynkowym”. MoĹźe zatem istnieć tylko wĂłwczas, gdytowarzyszą jej zmiany norm i zachowań, umoĹźliwiające funkcjonowanie rynku. Ekonomiczna racjonalność opiera się na oczekiwaniu, Ĺźe ludzie zachowują się tak, by osiągać maksymalne zyski. Jak naucza kaĹźdy podstawowy kurs ekonomii, o ile przedsiębiorca poszukuje maksymalnego zysku, o tyle pracownik dąży do osiągnięcia moĹźliwie najwyĹźszych zarobkĂłw, a konsument do maksymalizacji uĹźyteczności. Na poziomie teoretycznym Adam Smith powiązał egoistyczną pogoń za prywatnym zyskiem ze wzrostem dobrobytu narodĂłw, wprowadzając niewidzialną rękę rynku. Nie widział sprzeczności między tymi dwoma elementami, a ortodoksyjna tradycja w ekonomii nadal opiera się na tym fundamentalnym załoĹźeniu....Feministyczne ekonomistki zauwaĹźyły, Ĺźe najbardziej ortodoksyjna analiza pomija zachowania oparte na innych rodzajach motywacji, takich jak altruizm, empatia, miłość, sztuka czy dążenie do piękna dla nich samych, wzajemność i troska. Działanie bezinteresowne postrzega się jako coś, co przynaleĹźy do sfery nierynkowej, takiej jak rodzina.

BENERIA, LOURDES. KOBIETY I PŁEĆ W EKONOMII - PRZEGLĄD ZAGADNIEŃ [2003] 2011
W tej części książki omawiam pokrótce stopniowe włączanie kwestii kobiecych do literatury ekonomicznej oraz płci jako kategorii anal izy ekonomicznej. Na początku analizuję alternatywne podejścia, stosowane przy włączaniu do ekonomii kwestii kobiecych i dotyczących relacji władzy między płciami , po czynając od dominującego paradygmatu neoklasycznego, a kończąc na podejściu marksistowski m i instytucjonaln ym . Omawiam pojęcie płci jako główną kategorię analizy i podstawę najnowszych prac feministycznych z zakresu ekonomii. Analizuję, w jaki sposób od lat osiemdziesiątych XX wieku starano się włączać płeć do makroekonomii, głównie za pomocą dwóch środków: uwzględniając pracę nieodpłatną w dochodach narodowych (co jest przedmiotem omówienia w rozdziale 3) i przechodząc od analizy mikro - do analizy makroekonomicznej, od perspektywy rozwoju w kontekście relacji władzy między płciami w literat urze przedmiotu do najnowszych prac na temat handlu/ finansów w kontekście równości płci. Na koniec zajmę się tym, jaki wkład do analizy ekonomicznej wniosły od lat siedemdziesiątych różne spojrzenia na zagadnienia rozwoju rozpatrywanego w kontekście społe czno- kulturowych uwarunkowań płci.

BEZ DOGMATU. KOBIETY I TRANSFORMACJA – KRÓTKI SŁOWNIK. 2009
a jak aborcja, bieda, ciąża, elastyczność, emigracja, pielęgniarki i położne, polityka rodzinna, poród, "Solidarność".

BOBAKO, MONIKA, KONSTRUOWANIE ODMIENNOŚCI KLASOWEJ JAKO URASAWIANIE. PRZYPADEK POLSKI PO 1989 ROKU. 2011
W poniższym tekście chciałabym przyjrzeć się procesowi tworzenia się klas społecznych w Polsce po 1989 roku i pokazać, iż może być on interpretowany jako proces urasowiania grup, które stały się ofiarami kapitalistycznej transformacji. W sposobach definiowania tych grup mamy bowiem jak sądzę do czynienia ze zjawiskiem, które można nazwać rasizmem kulturowym. Polega ono na esencjalizowaniu, reifikowaniu czy też naturalizowaniu przypisywanych danej grupie cech kulturowych w celu uzasadniania określonych relacji władzy. Jest to więc zabieg dyskursywny, który ma jednak jak najbardziej realne, materialne skutki.

BOBAKO, MONIKA. FEMINIZM W FILOZOFII. POMIĘDZY POSTMODERNIZMEM A OŚWIECENIEM. JUDITH BUTLER VERSUS SHEILA BENHABIB. 2006
Filozofowie polityki roztaczają znajomą wizję społeczeństwa obywatelskiego jako czegoś uniwersalnego, obejmującego – przynajmniej z załoĹźenia – wszystkich. ĹšrĂłdeł prawa politycznego dopatrują się zaś w akcie powołania władzy w liberalnym państwie lub wyłonienia polityki partycypacyjnej w rozumieniu Rousseau. Nie jest to jednak „ĹşrĂłdłowe” prawo. Przemilczana zostaje bowiem ta część opowieści, ktĂłra ujawnia, iĹź umowa społeczna to braterski pakt, ustanawiający społeczeństwo obywatelskie jako porządek patriarchalny i maskulinistyczny. Aby odsłonić ukrywaną część, naleĹźy prześledzić genezę poddania kobiet patriarchalnemu prawu.

BOBAKO, MONIKA. "KATOLICZKA-FEMINISTKA". O POLITYCZNEJ SILE PARADOKSU. 2008
Określenie „katoliczka-feministka” dla wielu feministek pobrzmiewa fałszem. Dla jednych oznacza konformistyczną prĂłbę zjedzenia ciastka i zachowania go (jak pozostać grzeczną cĂłreczką Tatusia, a jednocześnie zaznać feministycznej transgresji), dla innych jest dowodem na zawłaszczanie hasła „feminizm” przez Kościół dążący do jego zneutralizowania i pacyfikacji. Dla tych pierwszych jest więc asekurancką zabawą dobrze ułoĹźonych panien, dla tych drugich strategią obronną kościelnej hierarchii (vide „nowy feminizm” JP2, o ktĂłrym za chwilę). Czy jednak deprecjonowanie feministycznych (czy teĹź para- lub proto- feministycznych) impulsĂłw i identyfikacji pojawiających się „w łonie” katolicyzmu nie jest z punktu widzenia feministycznego interesu (czymkolwiek on jest) błędem?

BOBAKO, MONIKA. DLACZEGO FEMINISTYCZNA KRYTYKA FILOZOFII? 2009
Feminizm jest przede wszystkim formą krytyki społecznej i projektem politycznym. To sprawia, Ĺźe z filozofią łączy go bardzo wiele – w obu przypadkach chodzi bowiem o krytyczny namysł nad rzeczywistością, o podwaĹźanie pozornych oczywistości, problematyzowanie utartych sposobĂłw, w jakie ludzie postrzegają siebie i swoje relacje z innymi ludĹşmi. MoĹźna by zatem sądzić, Ĺźe praktykowane na gruncie filozofii sposoby sięgania pod powierzchnię zjawisk, pokazywania ich ukrytych „warunkĂłw moĹźliwości”, zastanawiania się nad ich statusem ontologicznym, a takĹźe nad sposobami dochodzenia do wiedzy, prawdy i sprawiedliwości powinny stanowić naturalny rezerwuar narzędzi intelektualnych, gotowych do wykorzystania na gruncie feminizmu.

BOBAKO, MONIKA. POWRÓT KOBIET DO HISTORII - NIEDOKOŃCZONY PROJEKT? 2009 [2005]
Historia jako dyscyplina akademicka zajmująca się opowiadaniem o przeszłości jest wynalazkiem stosunkowo niedawnym. Samo zainteresowanie przeszłością ma oczywiście znacznie dłuższy rodowód. To jednak historia jako dziedzina naukowa jest przede wszystkim odpowiedzialna za kształt współczesnej świadomości historycznej. Między innymi za często ignorowane, lecz bardzo charakterystyczne dla naszych wyobrażeń dotyczących przeszłości, zjawisko niemal całkowitej niewidoczności kobiet w historii.