CHARKIEWICZ, EWA. 'PLAN SOCJALNY' PREZESA. 2009
Maciej Witucki jest modelowym podmiotem polskiego kapitalizmu: nieskażony komuną czterdziestolatek po studiach we Francji, były prezes Centertela i Banku Lukas, obecnie Grupy Telekomunikacja Polska, uczestnik spotkań wspólnoty z Taize, ojciec trojga dzieci, opiekuńczy tatuś, katolik, zasłużony społecznik (prezes Polskiego Forum Obywatelskiego), biznesmen roku 2008. Pieniądze, kariera, rodzina składają się na nowy hegemoniczny wzór męskości Polaka, bogatego biznesmena.
CHARKIEWICZ, EWA. BIZNES PROJEKT POLSKA 2030. POLSKA, ALE JAKA, ZIELONA CZY BRUNATNA? FEMINISTYCZNA KRYTYKA 'ZIELONEJ' KSIĘGI EKIPY DONALDA TUSKA. 2010
Coraz bardziej staje się jasne, iż tzw. nowa ekonomia, nawet jeśli będzie poddana demokratycznej regulacji, nie
zapewni pracy i godziwych wynagrodzeń dla wszystkich. Tym bardziej istotne są nieheterodoksyjne podejścia
do ekonomii (feministyczna ekonomia, ekologiczna ekonomia, ekonomia nieautystyczna, taktyczne
wykorzystania ekonomii neoklasycznej, powroty i reinterpretacje Kaleckiego czy Keynes’a) i szukanie
ekonomicznych alternatyw, innych form wymiany, innego zarządzania firmami, czy sieci ekonomicznej
współpracy, które zapewnią podstawy do życia. Z perspektywy feministycznej konieczna jest socjalizacja
rynków, aby zapewniać podział kosztów opieki/reprodukcji społecznej między firmami a gospodarstwami
domowymi, w czym powinno pośredniczyć państwo. Z perspektywy ekologicznej konieczna jest zmiana wzorów
produkcji, dystrybucji i konsumpcji, a w krajach OECD zerowa stopa wzrostu z redystrybucją. Z perspektywy
niepodzielnych i uniwersalnych praw człowieka, w tym praw kobiet konieczny jest prymat demokratycznej
polityki nad rynkiem. Trzeba jednakże spojrzeć prawdzie w oczy. Jeśli społecznie okrutny biznes projekt
„Polska 2030” zostanie zrealizowany – to tylko za pomocą propagandy oraz środków przymusu i nadzoru - a
więc będzie to Polska brunatna.
CHARKIEWICZ, EWA. CZY 'MATKA POLKA' MOŻE BYĆ UBOGA? [2008] 2009
Niniejszy tekst ma za zadanie uzupełnić lukę w polskiej skrzynce z feministycznymi narzędziami konceptualnymi. Rozpocznę od krótkiego przeglądu feministycznych debat na temat klasy, a następnie omówię analizę intersekcjonalną, czyli koncentrującą się na miejscu styku kategorii klasy, rasy i płci, oraz propozycje przedefiniowania kategorii klasy w dyskursie feministycznym. Na koniec zaproponuję zastosowanie tej kategorii do dyskusji nad tym, kim są kobiety oraz co się stało z tym, co określamy przez kategorię kobiety w Polsce w czasie transformacji.
CHARKIEWICZ, EWA. GENDER I OPIEKA W REFORMIE SYSTEMU OCHRONY ZDROWIA. 2009
Opisywany na początku tego tekstu hierarchiczny model praktyki medycznej został przekształcony, diagnoza medyczna stała się wtórna wobec diagnozy finansowej, ale relacje płci i fundacyjna zasada podporządkowania pracy opiekuńczej nie uległy zmianom, a tylko podporządkowanie przybrało nieco inną formę (niskie płace, intensyfikacja pracy, koszty reprodukcji społecznej/odtworzenia życia ludzi jako pracownikow, obywateli czy podatnikow przerzucane do gospodarstw domowych, gdzie za większość prac opiekuńczych odpowiadają kobiety.). Przesunięte zostały granice między tym co postrzegane jest w liebrlanej teorii politycznej jak publiczne a tym co prywatne, między sferą produkcji i reprodukcji. Głównym agentem tych zmian (w sensie Bruno Latour’a) jest państwo, które jednocześnie przekształca siebie zgodnie z logiką przedsiębiorstwa. Koszty opieki przerzucane są do gospodarstw domowych, gdzie odpowiedzialność za podtrzymanie życia w przeważającej mierze spoczywa na kobietach, z tym, że niektóre kobiety są w stanie zakupić opiekuńczą pracę innych kobiet. W protestach pielegniarek, jakie mają miejsce na całym świecie, chodzi nie tylko o podwyżki płac czy poprawę warunków pracy, ale także o wspólny interes pacjentów i pielęgniarek, aby instytucje opieki, w tym opieki medycznej nie podlegały logice maksymalizacji zysków, ale logice uniwersalnych i niepodzielnych praw człowieka, w tym praw kobiet, oraz solidarnego zabezpieczania potrzeb na ochronę zdrowia i opiekę.
CHARKIEWICZ, EWA. GENDER MAINSTREAMING DO NIKĄD? 2012
Projekt gender mainstreaming porzuca kobiety żyjące w niedostatku i skrajnym ubóstwie, nie odnosi się do problemów z jakimi w życiu codziennym zmaga się większość kobiet i mężczyzn w Polsce: brak pracy, praca za grosze, przeludnione mieszkania, brak dostępu do opieki zdrowotnej, niepewność zabezpieczeń społecznych. A jednak lektura raportów, artykułów czy tekstów polskich kobiecych NGOs pokazuje, iż większość z nich nie odnosi się do uwarunkowań życia codziennego, natomiast artykułuje mapę problemów, aspiracje i postulaty wobec rządu i polityków językiem gender mainstreaming, gdyż nie ma innej siatki pojęciowej. Głównym wektorem upowszechniania gender mainstreaming w Polsce były dyskursy równości płci i pieniądze z Unii Europejskiej. Ruch kobiecy został zmobilizowany czy uwiedziony do wdrażania norm równości płci i gender mainstreaming z UE nie poddając ich zarazem krytycznej refleksji. Normy te zostały zinternalizowane tak skutecznie, iż podważanie ich z feministycznej perspektywy wydaje się czymś „nienormalnym”. W politycznym repertuarze kobiecych NGOs są to projekty bez alternatyw jakimi mogłyby być dyskursy praw , obywatelstwa kobiet i opieki/reprodukcji społecznej.
CHARKIEWICZ, EWA. JAKIE PAŃSTWO? ODDAJCIE NAM NASZE PRAWA. 2010
Przy okazji nadchodzących wyborów prezydenckich spędziłam trochę czasu na poszukiwaniu programów kandydatów. Niestety, pomimo że wybory za niespełna dwa tygodnie, żaden z kandydatów jeszcze takiego dokumentu nie ogłosił. Najbardziej kuriozalny jest przypadek kandydata PO, Bronisława Komorowskiego, który na swej wyborczej stronie internetowej, w zakładce „Wizja Polski” opowiada o sobie. Polska to ja, Komorowski?
CHARKIEWICZ, EWA. KARTA NAUCZYCIELKI DO LIKWIDACJI CZY NEOLIBERALNE PAŃSTWO DO GENERALNEGO REMONTU? 2012
Społecznie zaangażowany feminizm ma zarówno zobowiązania solidarności z nauczycielkami i nauczycielami jak i makro-polityczne stawki, aby Kartę Nauczycielki potraktować jako sprawę nas wszystkich i wesprzeć takie rozwiązania, które zabezpieczają prawa nauczycielek i nauczycieli, uczniów i rodziców, jak i edukację i wiedzę jako dobra społeczne.
CHARKIEWICZ, EWA. KIEDY NIESPRAWIEDLIWOŚĆ JEST PRAWEM, OPÓR JEST NASZYM OBOWIĄZKIEM. 2010
Trzy najgorsze grzechy człowieka w Polsce - jak niedawno mówiła Olga Tokarczuk o bohaterce swojej nowej książki, która próbuje zwrócić uwagę świata na zło jakie się wokół niej dzieje, lecz nikt jej nie słucha - to jej wiek, płeć, brak wpływów i pieniędzy. Te cechy czynią ją praktycznie niewidzialną, nieprzydatną dla systemu, sprawiają, że stoi poza systemem, praktycznie bez praw. W tej sytuacji jest rosnąca liczba Polek i Polaków.
CHARKIEWICZ, EWA. KILKA UWAG O ŚWIĘCIE NARODOWYM - listopad 2011
Na ogół władzy nie widać, chyba że spostrzegamy jej kontury w oporze wobec ucisku (ale wtedy „władza” zaraz albo likwiduje, albo zagospodarowuje opór). Nagą władzę, „króla bez ubrania”, można także zobaczyć gdy coś pęka w bezściegowym przekazie o narodzie, wolnych rynkach i demokracji. No i właśnie mamy do czynienia z takim pęknięciem.
CHARKIEWICZ, EWA. KOBIETY i UBÓSTWO - WIDZIALNA RĘKA NEOLIBERALNEGO PAŃSTWA. 2010
Neoliberalne państwo „widzi” ubogich jako nieproduktywne jednostki, które żyją na koszt podatników (Balcerowicz 2008) i jako „ośrodek kosztów” (Boni, 2009). W myśl ekonomicznej efektywności, koszt zabezpieczeń społecznych i pomocy socjalnej należy potaniać. Tym samym ludziom ekonomicznie nieużytecznym pozwala się umierać, czy w kontekście deficytu pracy i braku polityk nastawionych na tworzenie miejsc pracy skazuje się ich na śmierć. Między neoliberalnym państwem a gospodarstwami domowymi żyjącymi w niedostatku stoją kobiety, których życie codzienne to walka o przetrwanie.
CHARKIEWICZ, EWA. KRÓL JEST NAGI - FEMINISTYCZNA ANALITYKA UBER-RYNKU I NEO-PATRIARCHATU. 2006
Koszty społeczne transformacji przerzucane są na 60 % gospodarstw domowych, które żyja na i poniżej minimum socjalnego, szczególnie obciążając kobiety. Buforowa funkcja domowej gospodarki opiekuńczej, która „amortyzowała” te koszty jest na wyczerpaniu....Dyskurs neoliberalny, jaki kontynuuje i upowszechnia dokument polityczny PO z 2006 roku, wzywa do nieustannego dostosowywania ludzi, instytucji i relacji społecznych do ideału rynkowego, podczas gdy podejmowane w trybie nadzwyczajnym ekonomiczne ustawy z grudnia 1989 roku i powiązany z nimi dyskurs ustanawiają tak pojmowany rynek jako suwerenną prawotwórczą zasadę polskiej transformacji. Nic dziwnego, że rynek i naród, w tym naród jako rynek, ujmowane są jako dobro wspólne, któremu jednostki powinny się ofiarnie podporządkować. O projekcie Konstytucji PiS z 2005 roku, opisanym poniżej, można z kolei powiedzieć, że jest próbą legalizacji ekonomicznego stanu wyjątkowego.
CHARKIEWICZ, EWA. KRYZYS OPIEKI I UCISK KOBIET. 2011
Jeśli dźwigasz towary w markecie, analizujesz dane w firmie czy urzędzie, udzielasz kredytu w banku - to pracujesz, bo zarabiasz pieniądze i przyczyniasz się do wzrostu gospodarczego i wzrostu PKB mierzonego przepływem pieniądza przez gospodarkę. Jeśli nakładem własnego ciała rozwijasz i rodzisz dziecko, wychowujesz je, zajmujesz się chorymi czy starszymi członkami rodziny i przyjaciółmi, uprawiasz żywność na własne potrzeby, robisz zakupy, gotujesz czy prowadzisz domowe rachunki, we własnym zakresie reperujesz rower czy ubrania to już nie jest praca. Rynek to mechanizm generacji zysków. Rodzina to domena altruizmu. Głównym czynnikiem różnicującym te dwa rodzaje pracy jest ich waloryzacja przez państwo i rynek. Praca na rzecz podtrzymania zdolności do życia i do świadczenia pracy - to kobiet prywatna sprawa, a de facto służba dla rynku i państwa.
CHARKIEWICZ, EWA. MADE IN CHINA, MADE IN POLAND - Wstęp do książki Pun Ngai. Pracownice chińskich fabryk. 2010
Pun Ngai skupia się na młodych robotnicach migrantkach, z którymi pracowała i mieszkała, prowadząc badania na temat warunków pracy w fabryce elektronicznej w Specjalnej Strefie Ekonomicznej Schenzen, w południowych Chinach. W Schenzen 90 proc. zatrudnionych to młode migrantki z wiejskich regionów. Pracują za grosze, 12 godzin na dobę, mają tylko jedną wolną niedzielą w miesiącu. Permanentnie brakuje im snu. Mieszkają w fabrycznych barakach, które przypominają koszary – takie warunki pracy i życia w firmie zakamuflowanej pod nazwą „Meteor” opisuje Pun Ngai. (...) Dużą wartością dodaną tej książki jest to, iż autorka nie ogranicza się do badań lokalnych, etnografii czy studium przypadku, ale pokazuje związki między warunkami pracy i technologiami upodmiotowienia a przeobrażeniem państwa i ekonomiczną globalizacją...Książka nie tylko uwidacznia ucisk kobiet, których głos jest zagłuszany czy pomijany w polityce, ale także sama w sobie jest aktem oporu i transgresji – jako zasób krytycznej wiedzy feministycznej, wytwarzanej z perspektywy kobiet doświadczających ucisku. Zarazem książka pisana jest w stylu autorefleksji nad badaniami, co, wraz z empatią, pozwala nie zawłaszczać głosu dagongmei, ale robić dlań miejsce i podkreślać ich sprawczość.
CHARKIEWICZ, EWA. MATKI DO STERYLIZACJI. O NEOLIBERALNYM RASIŹMIE W POLSCE. 2008
W dyskusji o protestujących kobietach z Wałbrzycha internauci domagają się sterylizacji i wyrzucenia na bruk bez środków do życia (a więc domyślnie skazania na śmierć) nieużytecznych dla pomnażania zysków i akumulacji kapitału kobiet 'o niskiej wartości netto'. Mamy więc do czynienia z sytuacją, kiedy podmiotowość jednostki i jej sytuacja życiowa jest wypadkową kategorii płci i klasy, splecionych z rasizmem klasowym czy społecznym, o którym Foucault pisał, iż stał się formą rasizmu państwowego. Rasizm nie jest, jak chce polski salon, kwestią złego zachowania jednostki, wpisany jest w porządek społeczno-polityczny, który obecnie zreorganizowany został jako porządek rynkowy.
CHARKIEWICZ, EWA. NIE W MOIM IMIENIU - O KONGRESIE KOBIET POLSKICH I NEOLIBERALNO-KONSERWATYWNYM ZWROCIE FEMINIZMU W POLSCE. 2009
Jak konstruowana jest kategoria kobiety w dokumentach Kongresu? W ulotce reklamowej czytamy: Kobiety dla Polski. Polska dla Kobiet. Ta pierwsza część hasła konstruuje organizatorki jako patriotki, podkreśla posłuszeństwo i ofiarność dla Państwa i Narodu, nie zadając przy tym pytań czyje to państwo i naród, oraz o formy upodmiotowienia i relacje między jednostkami a państwem i narodem i ich skutki dla kobiet. Ta druga konstruuje kobiety jako grupę interesu. Zasłużyłyśmy się, więc nam też się coś należy. Punktem odniesienia dla Polki Sukcesu jest hegemoniczny wzór męskości, tzn bogaty i wpływowy Polak patriota. Panie legitymizują swoją inicjatywę przez odwołania do zmodernizowanego patriarchatu.
CHARKIEWICZ, EWA. NIEBO DLA LALKI BARBIE. 2006 [2000]
Nie sposób przecenić znaczenia symbolu kobiecości a la Barbie w kreowaniu zapotrzebowania na kosmetyczne produkty i usługi, stymulowaniu wzrostu gospodarczego i powielaniu obecnych wzorów produkcji i konsumpcji. Jednym z przykładów ekonomicznej i społecznej siły tego symbolu jest fakt, iż w Stanach Zjednoczonych największym źródłem stypendiów uniwersyteckich dla kobiet są zwycięstwa w konkursach piękności.
