Mariarosa Dalla Costa. Drzwi do ogrodu: feminizm i operaismo. 2011
Kobiety przestały definiować się zgodnie z punktem widzenia i oczekiwaniami mężczyzn. Miały potrzebę autonomicznego konstruowania własnej tożsamości. Pamiętam bardzo popularną ówcześnie amerykańską publikację o dziwnym tytule: Woman identifies woman, choć w tamtych czasach było wiele podobnych wydawnictw. Po tym, jak odzyskałyśmy naszą godność i tożsamość (bardziej pod względem psychicznym, duchowym niż realnie), rozpoczęłyśmy zastanawiać się nad źródłem naszego skrępowania, nad przyczynami opresji i wyzysku kobiet. Odnalazłyśmy je w wykonywaniu pracy reprodukcyjnej i darmowej pracy domowej przez kobiety w ramach kapitalistycznego podziału pracy opartego na płci. Niektóre z nas, powodowane potrzebą analizy przyczyn trudnej sytuacji kobiet, cofnęły się nawet do prehistorycznych relacji między mężczyzną a kobietą, matriarchatem i patriarchatem ? badania te nadal trwają. Niemniej ówcześnie naglącym zadaniem operaismo było wypracowanie analizy, która byłaby przydatna ?tu i teraz?
IZA DESPERAK, GRZEGORZ MATUSZAK, MARTA SIKORSKA-KOWALSKA. EMANCYPANTKI, WŁÓKNIARKI I CICHE BOHATERKI. ZNIKAJĄCE KOBIETY CZYLI BIAłE PLAMY NASZEJ HISTORII [2009] 2012
Prezentowane teksty odnoszą się do zapomnianych kart polskiej historii i mechanizmów wykluczenia kobiet ze współczesnego dyskursu. Jak doszło do zdobycia przez Polki praw wyborczych pisze historyczka Marta Sikorska – Kowalska, autorka licznych prac poświęconych historii łódzkich kobiet. Zapomniane karty najnowszej historii Polski, czyli zapomniane strajki włókniarek, przypomina socjolog i badacz robotniczych protestów w Łodzi Grzegorz Matuszak. Mechanizm wykluczania kobiet ze zbiorowej pamięci, pop-kultury i dyskursu publicznego przedstawia zaś Iza Desperak, autorka próby podsumowania emancypacyjnego dorobku Polek.
Jeśli wierzyć wszechobecnemu w społeczeństwach zachodnich „dyskursowi równościowemu”, wszyscy mają te same pragnienia i te same możliwości kształtowania swego życia. Jednak ta wizja, skupiona wyłącznie na jednostce, pomija ciężar dyskryminacji, których ofiarami są niektóre grupy społeczne. W teorii kobiety mają te same możliwości co mężczyźni, ale w praktyce ci ostatni zachowali kontrolę nad życiem gospodarczym i politycznym
oraz przywileje w sferze domowej...Nie negując rozmiaru niedawnych zmian dotyczących kondycji kobiecej, trzeba stwierdzić, że męska dominacja nie jest dzisiaj w żaden sposób zagrożona zaniknięciem.
... Jeśli przyjmiemy, że ze względu na pozycję zajmowaną wobec relacji władzy dotyczących płci historia kobiet może być uznana za feministyczną, to jej opowieść może utwierdzać różnicę płci (w duchu komplementarności) albo ją podważać. Podobnie jak w przypadku rozróżnienia między esencjalistycznym, głoszącym różnicę płci jako komplementarność pozytywną, a konstruktywistycznym feminizmem wskazującym na tę różnicę jako relację hierarchiczną ... także opowieść historiograficzną dotyczącą kobiet można określić w odniesieniu do panującego porządku. W zależności, czy wpisuje się w jego utrwalanie czy podważąnie, spełnia one funkcję historii jako dyskursu władzy albo przeciw-historii... W podobny sposób dyskurs na rzecz parytetu u swych początków, niosący radykalne przedefiniowanie podstawowych kategorii społeczno-politycznych, został przechwycony i przekształcony w środek wzmacniajacy domniemaną naturalność społecznych relacji płci i w konsekwencji porządek przezeń ustanawiany...
ZOFIA CHYRA-ROLICZ. KOBIETY DO SPÓŁDZIELNI. LIGA KOOPERATYSTEK W POLSCE 1935 - 1944. 2011
Wielki kryzys gospodarczy przełomu lat 20. i 30. zwrócił uwagę szerokich warstw społeczeństwa na różnorodne możliwości oferowane przez spółdzielczość. Poszukiwano sposobów tańszego zaspokajania codziennych potrzeb konsumpcyjnych czy zdobycia mieszkania. Kolejny więc raz entuzjastki idei kooperatywnej zabrały się do dzieła. Jesienią 1930 r. w gorącej atmosferze dyskusji o możliwościach ruchu spółdzielczego i wzmożonej propagandy spółdzielczej, sformułowano program działania zmierzający ku stworzeniu własnej organizacji.
DORA KŁUSZYŃSKA. WALKA O POLITYCZNE PRAWA KOBIET. 1911
W imieniu kobiet klasy pracującej podnosimy dziś żądanie politycznego równouprawnienia kobiet z męską ludnością państwa.
Żądamy dla wszystkich dorosłych kobiet pełnego prawa obywatelstwa, przede wszystkim czynnego i biernego prawa wyborczego do Rady państwa, sejmu, gminy, i dopuszczenia ich do stowarzyszeń politycznych.
Żądamy tych politycznych praw jako niezbędnej broni do walki:
a) o ochronę życia i zdrowia kobiet pracujących, jako też podniesienie ich stopy zarobkowej, aby ochronić dzieci przed koniecznością oddawania ich przedwcześnie do pracy zarobkowej;
b) do walki przeciw drożyźnie środków żywności i mieszkań, która nas skazuje na nędzny byt;
c) do walki o dobre szkoły dla dzieci naszych, o opiekę lekarską dla chorych, o ludzki byt dla wdów i sierot, o życie bez troski dla starców.
W ciągu dwóch dekad po zmianie systemu politycznego i gospodarczego sytuacja kobiet na rynku pracy uległa radykalnej zmianie. W pierwszych latach transformacji kobiety określane były jako "wielkie przegrane transformacji" - boleśniej niż mężczyźni odczuwały wprowadzenie gospodarki wolnorynkowej i demontażu dotychczasowej polityki społecznej. Pierwsza dekada polskiego kapitalizmu pogłębiła procesy feminizacji biedy, wykluczania kobiet z rynku pracy zarobkowej oraz spychania je do prężnie rozwijającego się sektora usług z niskopłatnymi miejscami pracy. Jednocześnie coraz częściej widoczna stawała się kobieca oddolna aktywność w obronie praw pracowniczych - procesy wytaczane właścicielom sklepów wielkopowierzchniowych, strajki nauczycielek, pielęgniarek czy pracownic sklepów
wielkopowierzchniowych.
JAROSŁAW URBAŃSKI. POCZĄTKI RADYKALNEGO RUCHU KOBIECEGO W WIELKOPOLSCE. 2009
Wzrost znaczenia kobiet na wielkopolskim rynku pracy w pierwszych dwóch dekadach XX wieku skutktował uaktywnieniem się ich nie tylko na polu zawodowej, ale także politycznej walki o równouprawnienie. Zatem część kobiecych organizacji stała się jednocześnie rozsadnikiem treści feministycznych. We wczesnym wielkopolskim kobiecym ruchu zawodowym nie zabrakło, jak zobaczymy, idei i koncepcji naprawdę ciekawych i radykalnych, pomimo prób zmonopolizowania go podejmowanych przez kler katolicki, nieprzychylności zachowawczej prasy i maskulinizacji socjaldemokratycznych organizacji związkowych i partyjnych.
MARIA SOLARSKA. WSPÓŁCZESNA FRANCUSKA HISTORIA KOBIET. PERSPEKTYWY, DOKONANIA, KRYTYKA - WPROWADZENIE.
Przede wszystkim należy rozważyć samo pojawienie się kobiet na mapie historiografii francuskiej - specyficzny kontekst spoleczny i wymiar instytucjonalny. Z uwagi na jej zakorzenienie w ruchu kobiecym lat 70. XX w. jej funkcjonowanie w świecie wiedzy ma dodatkowy wymiar jako bezpośrednią odpowiedź na pytania, które ten ruch postawił, kwestionując zastany porządek społeczny. Dzięki temu wniosla ona również istotny wklad do pisarstwa historycznego oraz refleksji nad nim, zmuszając do ponownego zastanowienia się nad jego podstawowymi kwestiami i kategoriami.
MONIKA BOBAKO. POWRÓT KOBIET DO HISTORII - NIEDOKOŃCZONY PROJEKT?
Historia jako dyscyplina akademicka zajmująca się opowiadaniem o przeszłości jest wynalazkiem stosunkowo niedawnym. Samo zainteresowanie przeszłością ma oczywiście znacznie dłuższy rodowód. To jednak historia jako dziedzina naukowa jest przede wszystkim odpowiedzialna za kształt współczesnej świadomości historycznej. Między innymi za często ignorowane, lecz bardzo charakterystyczne dla naszych wyobrażeń dotyczących przeszłości, zjawisko niemal całkowitej niewidoczności kobiet w historii.
MARIA SOLARSKA. UPRZESTRZENNIANIE DYSKURSU HISTORYCZNEGO I HISTORIA KOBIET 2006
Użycie koncepcji foucaultowskich jest więc możliwe kiedy przedefiniuje się przedmiot badań, a więc pojmie się kobiety (podobnie zresztą jak mężczyzn) nie jako byty
istniejące same w sobie, ale jako tożsamości wytwarzane w relacjach — relacjach władzy. I to te relacje i ich mechanikę należy badać —po to, by je zmieniać lub nimi grać w ramach strategii oporu.
JOAN WALLACH SCOTT. GENDER JAKO PRZYDATNA KATEGORIA ANALIZY HISTORYCZNEJ [1987] 2009
Gender to jedno z najczęściej powracających odniesień, za pomocą których władza polityczna jest projektowana, uzasadniana i krytykowana. Władza odnosi się do opozycji męskie/kobiece, ale też ustanawia jej znaczenie. Odniesienie to, aby móc pretendować do politycznej mocy, musi jawić się jako pewne i ustalone – niezbudowane przez człowieka, funkcjonujące jako część naturalnego, czy wręcz boskiego ładu. W tym sensie i ta opozycja binarna, i społeczne relacje genderowe stają się częścią znaczenia władzy jako takiej, a kwestionowanie czy wypaczenia zagrażają całemu systemowi.
EWA CHARKIEWICZ. REGINA FISZ (o dyskusji wokół 'Strachu')
Po raz pierwszy zobaczyłam Cię dwa lata temu, na czarno-białej fotografii. Leżysz na boku, owinięta kocem, a może zasłoną, na dwóch deskach, na podłodze z czarno-białych kafli, obok swojego dziecka. Gdyby nie poraniona noga, w pierwszej chwili mogłoby się wydawać, że obydwoje śpicie, jakby było Ci we śnie gorąco, dlatego masz odsłonięte ramiona. Śmierć nadała Twojej twarzy wyraz smutnego spokoju. Czysta biel ciał leżących na deskach pozwala się domyślać, że ktoś musiał Was troskliwie obmyć po ekshumacji, bo zabójcy (kapral milicji, piekarz, szewc, woźny w magistracie, kierowca ciężarówki) zlecili ludziom, którzy przyglądali się morderstwu, aby Twoje i syna ciała zakopano. Ale tego dowiem się później. Moje pierwsze spotkanie z Tobą, zapośredniczone przez zdjęcie i rocznicowe publikacje w "Tygodniku Powszechnym" dało mi wiedzę o tym, że zginęłaś w lipcu 1946 w Kielcach, zamordowana, ponieważ nie byłaś człowiekiem, nie byłaś Polką katoliczką, miałaś nieodpowiednie nazwisko i pochodzenie. Można Cię było zabić, ponieważ byłaś Żydówką.
FLOYA ANTHIAS I NIRA YUVAL-DAVIS. KOBIETY, NARÓD, PAŃSTWO. [1989] 2009
Przy dyskutowaniu, w jaki sposób kobiety wpływają i ulegają wpływom procesów narodowościowych i etnicznych wewnątrz społeczeństwa obywatelskiego, a także sposobów, w jakie odnoszą się do państwa, ważne jest, by pamiętać, że nie ma jednej i jednolitej kategorii kobiet, którą można by w nieproblematyczny sposób analizować jako pole odniesienia dyskursów i polityki etnicznej, narodowościowej lub państwowej. Kobiety są podzielone ze względu na klasę, pochodzenie etniczne czy pozycję w cyklu życia - w większości społeczeństw na różne grupy kobiet nakierowane są różne strategie. Dotyczy to zarówno zbiorowości etnicznych, jak i państwa, w którego granicach zawsze potencjalnie znajduje się wiele grup etnicznych.
CAROLE PATEMAN. BRATERSKA UMOWA SPOŁECZNA [1989] 2007
Filozofowie polityki roztaczają znajomą wizję społeczeństwa obywatelskiego jako czegoś uniwersalnego, obejmującego – przynajmniej z założenia – wszystkich. Źródeł prawa politycznego dopatrują się zaś w akcie powołania władzy w liberalnym państwie lub wyłonienia polityki partycypacyjnej w rozumieniu Rousseau. Nie jest to jednak „źródłowe” prawo. Przemilczana zostaje bowiem ta część opowieści, która ujawnia, iż umowa społeczna to braterski pakt, ustanawiający społeczeństwo obywatelskie jako porządek patriarchalny i maskulinistyczny. Aby odsłonić ukrywaną część, należy prześledzić genezę poddania kobiet patriarchalnemu prawu.
SOJOURNER TRUTH. CZYŻBYM NIE BYŁA KOBIETĄ? [1851] 2008
...Mnie nikt nigdy nie pomagał wsiadać do powozu ani nie przeniósł mnie przez błoto, nigdy też nie dostałam najlepszego miejsca. Czyżbym nie była kobietą? Spójrzcie na mnie, spójrzcie na moje ramiona! Orałam i sadziłam, chodziłam do obory i żaden mężczyzna nie musiał mnie tam prowadzić. Czyżbym nie była kobietą? Umiem pracować jak mężczyzna i jeść jak mężczyzna - jeśli tylko tyle dostanę – a także jak mężczyzna znosić chłostę. Czyżbym nie była kobietą? Urodziłam trzynaścioro dzieci i musiałam patrzeć na to, jak większość z nich została sprzedana w niewolę. Gdy krzyczałam w matczynej rozpaczy po ich stracie, nikt poza Jezusem mnie nie słyszał. Czyżbym nie była kobietą?
OLIMPIA DE GOUGES. DEKLARACJA PRAW KOBIETY I OBYWATELKI. FORMA KONTRAKTU SPOŁECZNEGO MIĘDZY MĘŻCZYZNĄ A KOBIETĄ. [1791] 2000
Kobieta rodzi się jako istota wolna i pozostaje równa mężczyźnie we wszystkich prawach...Celem każdego stowarzyszenia politycznego jest zachowanie naturalnych i nieodwołalnych praw Kobiety i Mężczyzny, którymi są: wolność, prawo do własności, bezpieczeństwa i przede wszystkim prawo do przeciwstawiania się opresji... Podstawa wszelkiej suwerenności leży nade wszystko w Narodzie, który nie jest niczym więcej jak tylko zbiorem Kobiet i Mężczyzn ....
