W latach 1945-65 w Europie obowiązywały pewne reguły krytycznego myślenia, pewien styl politycznego dyskursu, pewna etyka intelektualisty. Z jednej strony należało znać Marksa, z drugiej strony marzenia nie mogły ulecieć zbyt daleko od Freuda. Z największym respektem należało traktować system znaków - znaczące. Tylko spełniając te trzy warunki można było zajmować się pisaniem i wygłaszać jakieś prawdy o samym sobie i o epoce.
A potem nadeszÅ‚o pięć krótkich, pasjonujÄ…cych, radosnych i enigmatycznych lat. U wrót naszego Å›wiata pojawiÅ‚ siÄ™ Wietnam, pierwszy wielki cios wymierzony panujÄ…cej wÅ‚adzy. Ale co tak na prawdÄ™, dziaÅ‚o siÄ™ tutaj, wewnÄ…trz naszych murów? Amalgamat rewolucyjnej i antyrepresyjnej polityki? Wojna toczona na dwóch frontach - przeciwko spoÅ‚ecznej eksploatacji i psychicznej represji? PrzypÅ‚yw libido modulowany przez walkÄ™ klas? Być może. W każdym bÄ…dź razie przy pomocy takiej dualistycznej interpretacji próbowano wyjaÅ›niać to, co siÄ™ w tamtych latach dziaÅ‚o. Marzenie, które pomiÄ™dzy I wojnÄ… Å›wiatowÄ… a narodzinami faszyzmu rzuciÅ‚o czar na najbardziej utopijne frakcje – w Niemczech Wilhelma Reicha i i we Francji Surrealistów - powróciÅ‚o, by wchÅ‚onąć samÄ… rzeczywistość: Marks i Freud w Å›wietle tego samego pÅ‚omienia.
Ale czy rzeczywiście tak było? Czy utopijny projekt lat 30-ych odnowił się, tym razem obejmując historyczną praktykę? Czy też, wprost przeciwnie, toczyły się tutaj walki polityczne, które już nie pasowały do modelu, jaki wytworzyła tradycja marksowska i zmierzały w stronę doświadczenia i technologii pożądania, dla opisania której już nie wystarczył Freud? To prawda, że podniesiono stare sztandary, ale bitwa się przeniosła i rozszerzyła na nowe pola.
Anty-Edyp pokazuje, przede wszystkim, owo pole walki w całej jego rozciągłości. Ale robi też o wiele więcej. Nie traci czasu na dyskredytowanie starych idoli,nawet jeśli czyni Freuda przedmiotem wielu żartów Co najważniejsze - motywuje nas, żeby iść dalej.
ByÅ‚oby bÅ‚Ä™dem czytać Anty-Edypa jako nowy mega-teoretyczny projekt (tÄ™ dÅ‚ugo oczekiwanÄ… teoriÄ™, która obejmie wszystko, która totalizuje i uspokaja, która „tak bardzo jest potrzebna” w naszych czasach rozproszenia i specjalizacji, gdy brakuje „nadziei”). Nie należy szukać żadnej „filozofii” w tym mnóstwie nowych pojęć i zaskakujÄ…cych koncepcji: Anty-Edyp to nie jakiÅ› odblaskowy (flashy) Hegel. SÄ…dzÄ™, że Anty-Edypa najlepiej potraktować jako pewnÄ… „sztukÄ™”, w sensie np. „sztuki erotycznej”. OpierajÄ…c siÄ™ na pozornie abstrakcyjnych pojÄ™ciach wieloÅ›ci, przepÅ‚ywów, ukÅ‚adów, analiza zwiÄ…zków miÄ™dzy pożądaniem a rzeczywistoÅ›ciÄ…, i „maszynÄ…” kapitalistycznÄ… przynosi odpowiedzi na konkretne pytania. Pytania, które bardziej dotyczÄ… tego, jak jak niż dlaczego. Jak należaÅ‚oby wprowadzić siÅ‚y pożądania do sfery politycznej i zintensyfikować je tak, by rozsadziÅ‚y panujÄ…cy porzÄ…dek? Ars erotica, ars theoretica, ars politica.
Stąd trzej przeciwnicy, z którymi ściera się Anty-Edyp. Przeciwnicy nie dysponujący taką samą siłą, różniący się pod względem skali niebezpieczeństwa jakie stanowią, i z którymi książka podejmuje walkę różnymi metodami.
(1)Polityczni asceci, smutni aktywiści terroryści teorii, którzy walczą o czystość politycznego ładu i politycznego dyskursu. Biurokraci rewolucji i urzędnicy Prawdy.
(2)Å»aÅ‚oÅ›ni technicy pożadania – psychoanalitycy i semiotycy, rejestrujÄ…cy każdy znak i każdy symptom, którzy chÄ™tnie zredukowaliby wielość pożądaÅ„ do binarnego prawa struktury i braku.
(3)I wreszcie najważniejszy wróg, przeciwnik strategiczny: faszyzm (opozycja Anty-Edypa wobec tych innych przeciwników jest raczej kwestiÄ… taktycznego zaangażowania). Nie chodzi jedynie o historyczny faszyzm Hitlera czy Mussoliniego – który tak efektywnie zmobilizowaÅ‚ pożądanie mas - ale faszyzm w nas wszystkich, w naszych gÅ‚owach, w naszym codziennym zachowaniu, faszyzm, który zmusza nas, abyÅ›my kochali wÅ‚adzÄ™ i pożądali wÅ‚aÅ›nie tego, co nad nami panuje i co poddaje nas wyzyskowi.
Powiedziałbym, ze Anty-Edyp (niech mi autorzy wybaczą) jest książką o etyce, pierwszą książką o etyce, jaka została napisana we Francji od lat. Być może to właśnie tłumaczy jej sukces wykraczający poza wąskie grono czytelników-specjalistów; Anty-Edyp stał się pewnym stylem życia, sposobem życia i myślenia. Jak nie stać się faszystą, nawet (czy wręcz: szczególnie) wtedy, kiedy ktoś uważą się za rewolucjonistę? Jak pozbyć się faszyzmu z naszej mowy i z naszych czynów, z naszych serc i naszych przyjemności? Jak wytropić faszyzm, którym przesiąknęło nasze zachowanie? Chrześcijańscy moraliści tropili ślady cielesności skrywające się w zakamarkach duszy. Deleuze i Guatarii, ze swojej strony, tropią najdrobniejsze ślady faszyzmu w ciele.
Oddając szacunek Świętemu Franciszkowi Salezemu można powiedzieć, że Anty-Edyp jest Wstępem do Niefaszystowskiego Życia.
Sztuka życia zwrócona przeciwko wszelkim formom faszyzmu – czy to już obecnym, czy dopiero nadchodzÄ…cym – niesie ze sobÄ… kilka zasad, które streÅ›ciÅ‚bym w nastÄ™pujÄ…cy sposób, aby uczynić z tej wielkiej książki podrÄ™cznik albo przewodnik życia codziennego:
Uwolnij działanie polityczne od uniwersalizującej i totalizującej paranoi.
Rozwijaj działanie, myśl i pożądania poprzez proliferację, przeciwstawienie, równoległość, a nie przez podział i hierarchiczne piramidy.
Odrzuć stare kategorie tego, co Negatywne (prawo, granica, kastracja, brak, wyrwa), które myśl Zachodu przez długi czas uświęcała jako formę władzy i jako strażników rzeczywistości. Wybierać to, co pozytywne i wielorakie, różnicę zmiast jednolitości, przepływy zamiast całostek, mobilne układy zmiast sztywnych systemów. Uwierzyć, że to, co produktywne, nie musi być osiadłe, może być nomadyczne.
Nie myśl, że rewolucjonista musi być smutny, nawet jeśli walczy przeciwko sytuacjom, które budzą wstręt i obrzydzenie. To w połączeniu pożądania z rzeczywistością (a nie w jej rozpuszczeniu w różnych formach reprezentacji) ujawnia się rewolucyjna siła.
Nie używaj myśli w celu ugruntowania politycznej praktyki w Prawdzie, ani politycznego działania, żeby zdyskredytować myśl jako czystą spekulację. Używaj praktyki politycznej jako wzmacniacza myśli, zaś analizy do pomnażania form i domen politycznej interwencji.
Nie żądaj od polityki, aby przywracaÅ‚a „prawa” jednostki, tak jak zdefiniowaÅ‚a je filozofia. Jednostka jest produktem wÅ‚adzy. Potrzebna jest dezindywidualizacja poprzez pomnażanie i przemieszczanie różnych ukÅ‚adów. Grupa nie może być organicznym zwiÄ…zkiem hierarchicznie uporzÄ…dkowanych jednostek, ale ciÄ…gÅ‚ym generatorem dezindywidualizacji.
Nie zakochuj się we władzy.
Można powiedzieć, że Deleuze i Guattari do tego stopnia nie cierpią władzy, że próbują zneutralizować również efekty władzy związane z ich własnym dyskursem. Stąd gry i pułapki rozsiane w książce, które czynią jej tłumaczenie prawdziwym wyzwaniem. Nie są to jednak znane pułapki retoryki, w które wpadać ma czytelnik nieświadomy manipulacji, i dzięki którym autorowi udaje się go przekonać wbrew jego własnej woli. Pułapki zastawione w Anty-Edypie wiążą się z poczuciem humoru: tyle tam jest zaproszeń do odrzucenia, do pożegnania się z tekstem i do zamknięcia drzwi. Można by wręcz pomyśleć, że cała ta książka to gra i zabawa, podczas, gdy w rzeczywistości dokonuje się tu coś niesłychanie zasadniczego i poważnego: tropienie różnorodnych form faszyzmu, od tych wielkich, które nas otaczają i duszą, po małe tyranie, które napełniają goryczą codzienne życie.
Napisane przez EwaCh
dnia April 30 2007
4282 czytañ ·
Napisane przez 